SUÇLARIN İÇTİMAI
Av. Nuri MEHMETOĞLU
Suçların içtimaı; birden fazla suçun bir failde toplanmasıdır. Birden çok failin, bir fiilde bir araya gelmeleri olan iştirak’a karşın suçların içtimanında, birden çok fiilin bir failde toplanması sözkonusudur.
Ceza hukukunda, “kaç fiil varsa o kadar suç, kaç suç varsa o kadar da ceza vardır”. Buna göre, işlenen her bir suçtan dolayı ayrı ayrı cezaya hükmedilecek ve verilen her bir ceza bağımsızlığını koruyacaktır. Ancak, suçların içtimaı kapsamına giren suçlar bunun dışındadır. Bu nedenle, “içtima” bu kurala istisna teşkil etmekte ve failin lehine sonuçlar doğurmaktadır.
Suçların içtimaında, bazı durumlarda gerçek içtimaın uygulanamayacağı üç istisnai durum düzenlemiştir: Bileşik suç, zincirleme suç ve fikri içtima.
Suçların İçtimaının konuları olan. bileşik suç, zincirleme suç ve fikri içtima konusunda önce fiil tekliği ve fiil çokluğu hakkında birkaç söz söylemenin konuya faydası olacaktır.
Fiil Tekliği ve Fiil Çokluğu
Fiilden maksat harekettir. İçtima türleri bakımından ilk olarak ne zaman bir hareketin (hareket tekliğinin) bulunduğunun belirlenmesi önemlidir.Hareket tekliğinden, failin iradesi çerçevesinde dış dünyada gerçekleştirdiği bedeni hareketlerin her birinden, bir hareketin yapılması anlaşılır.
Doğal anlamda hareket tekliği ve hukuki anlamda hareket tekliği farklıdır. Burda önemli olan; fiilin, hukuki anlamda tekliği-çokluğu çerçevesinde bulunacak sayıdır.
Genel olarak, netice tek ise suç da tektir, ancak bazen hareket tek olmasına rağmen, netice birden fazla olabilmektedir. Bu nedenle, suçun ne zaman tek, ne zaman birden fazla sayılacağının anlaşılması için (kural olarak) neticeye bakılmalıdır.
Bir hedefe yönelmiş çeşitli faaliyetler aynı zamanda gerçekleştirilmişse (yani bunlar arasında uzunca bir zaman aralığı yoksa) ortada (doğal) birden fazla hareket olsa bile, tek suç vardır. Birden fazla hareketin, hukuki nedenlerden dolayı birlik oluşturduğu hallerde, (tek sonuç tek suç işlendiğinden) tek hareketin varlığını kabul etmek gerekmektedir. Bir suçun kanuni tanımında, (tipik hareket tekliğine göre) suçun gerçekleşmesi için birden fazla hareketin arandığı hallerde de, hukuki anlamda hareket tektir.
Suç tipinin gerçekleştirilmesi bakımından tek hareket yeterli olmasına rağmen, somut olayda bunun için çok sayıda aynı hareketin yapıldığı, yani tekrarlayan hareketlerin yapıldığı hallerde de hukuki anlamda tek bir hareket vardır. suçun kanuni tanımında bu hareketler ortak bir değerlendirmeye tabi tutularak tek fiil kabul edilmiştir.
Çok hareketli suçlar, bileşik suçlar, mütemadi (kesintisiz) suçlar ve seçimlik hareketli suçlarda da hukuki anlamda tek hareket vardır.
Doğal anlamda birden çok hareketin bulunduğu (her) halde, hukuki bakımdan da hareketin çok olduğu, her zaman söylenememektedir. Buna karşılık, çeşitli faaliyetler arasında önemli bir zaman aralığı olması halinde, bunlar aynı hedefe yönelik olsalar bile, birden çok hareket ve dolayısıyla birden çok suç sözkonusu olacaktır.
Bileşik Suç
TCK'nda “suçların içtimaı” başlıklı bölümde düzenlenen, “bileşik suç”, esas itibariyle suçların içtimaına ilişkin bir konu değildir. Zira bileşik suçta; birden çok suç yoktur, tek suç vardır.
“Biri diğerinin unsurunu veya ağırlaştırıcı nedenini oluşturması dolayısıyla tek fiil sayılan suça bileşik suç denir. Bu tür suçlarda içtima hükümleri uygulanmaz” (TCK m. 42).
Kanun hükmünde; bileşik suçta tek bir fiilden sözedilerek, içtima hükümlerinin uygulanmayacağı açıkça belirtilmiştir.
Bileşik suçta, suç işlenmesi (kanun ihlali) iki veya daha fazla sayıdan oluşmakta ve biri diğerinin, unsuru, ya da ağırlaştırıcı nedeni olmaktadır. Bileşik suçta; (faile) kanunda düzenlenmiş bağımsız suç tipinden veya suçun ağırlaşmış halinden ceza verilir. Gerçek içtima hükümleri uygulanmaz.
Zincirleme Suç
Zincirleme suç, bir suç işleme kararı çerçevesinde, aynı suçun aynı kişiye karşı değişik zamanlarda birden fazla işlenmesidir. Kanunda, bazı suçların zincirleme suç şeklinde işlenemeyeceği belirtilerek uygulama alanı önemli ölçüde daraltılmıştır. Buna göre, kasten öldürme, kasten yaralama, işkence ve yağma suçlarında zincirleme suç hükümleri uygulanmaz. Kanununun düzenlemesi şöyledir:
“(1) Bir suç işleme kararının icrası kapsamında, değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi durumunda, bir cezaya hükmedilir. Ancak bu ceza, dörtte birinden dörtte üçüne kadar artırılır. Bir suçun temel şekli ile daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli şekilleri, aynı suç sayılır. (Ek cümle: 29/6/2005 – 5377/6 md.) Mağduru belli bir kişi olmayan suçlarda da bu fıkra hükmü uygulanır.
(2) Aynı suçun birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlenmesi durumunda da, birinci fıkra hükmü uygulanır.
(3) Kasten öldürme, kasten yaralama, işkence ve yağma suçlarında bu madde hükümleri uygulanmaz” (TCK m. 43).
Zincirleme suçta esasında, her biri bağımsız birden fazla suç vardır. Ancak; bir kişiye karşı aynı suçun, birden fazla (kez) işlenmesi durumunda, (her bir ceza için ayrı ayrı değil) bir cezaya hükmedilir, fakat bu ceza arttırılır.
Fail; aynı suçu, aynı kişiye karşı, değişik zamanlarda, birden fazla kez işlerse, zincirleme suç sözkonusu olacak ve madde 43’te düzenlenen hükümlere göre cezalandırılacaktır.
Fikri İçtima
Fiil veya hareketin tek olması, suçların da tek olmasını zorunlu kılmaz. Fikri içtima, tek bir fiilin varlığı ile birden fazla suçun meydana geldiği hallerde söz konusudur. Fikri içtimadan sözedilebilmesi için, fiilin tek olması ve tek olan fiille birden çok suçun işlenmiş olması gerekmektedir.
Bu durumda, aslında işlenen birden çok suç vardır ki, bu suçlar farklı olabileceği gibi, aynı suç da olabilmektedir. Suçların farklı olması halinde, farklı türden fikri içtima, aynı olması halinde ise aynı türden fikri içtima olacaktır.
Fikri içtimada, ihlal edilen norm birden çok olduğu için birden çok suç vardır, ancak verilecek ceza için özel bir kural getirilmiştir.
“İşlediği bir fiil ile birden fazla farklı suçun oluşmasına sebebiyet veren kişi, bunlardan en ağır cezayı gerektiren suçtan dolayı cezalandırılır” (TCK m. 44).
Buna göre; işlediği (tek) bir fiil ile birden fazla (suç işleyen) farklı suçun oluşmasına sebebiyet veren kişi, işlediği tüm suçlardan değil, (en ağır cezayı gerektiren) tek bir suçtan dolayı cezalandırılacaktır.
BİLGİ: Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Nuri MEHMETOĞLU’na aittir. Emeğe saygı bakımından kaynak gösterilerek içeriklerin kısmen veya tamamen kullanılması serbesttir. (2010 Yılında Yazılmıştır)