KAMU GÜVENİNE KARŞI SUÇLAR
Av. Nuri MEHMETOĞLU
Giriş
Özel veya kamu hukukunun, doğrulama gücünü tanıdığı şeyler hakkında, şekil veya dayanakları bakımından, duyulması gereken ve korunan güven olarak tanımlanabilecek kamu güveni, toplumu oluşturan kişilerin güvenlik içinde, aldatılmadan yaşamasını sürdürmesine katkı sağlar.
Toplum yaşamında bu kadar önemli olan olgunun, hukuk tarafından korunması da doğal bir sonuçtur. Çoğunlukla sahtecilik suçları olarak ta adlandırılan, kamu güvenine karşı suçlar olarak belirlenen bir çok fiil, yasaklanmış, suç olarak düzenlenmiş ve cezai yaptırım öngörülmüştür.
Türk Ceza Kanununun ikinci kitap, üçüncü kısım dördüncü bölümü (197-212. Maddeler) Kamu Güvenine Karşı Suçlar’a ayrılmış ve bu bölümde; parada sahtecilik, paraya eşit sayılan değerler, kıymetli damgada sahtecilik, para ve kıymetli damgaları yapmaya yarayan araçlar, mühürde sahtecilik, mühür bozma, resmi belgede sahtecilik, resmî belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek, resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan, özel belgede sahtecilik, özel belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek, açığa imzanın kötüye kullanılması suçları düzenlenmiştir. Ayrıca bu suçlarla ilgili oarak, resmi belge hükmünde belgeler belirtilmiş ve daha az cezayı gerektiren haller ile etkin pişmanlık ve içtima kuralları da düzenlenmiştir.
Parada sahtecilik
Kamu güvenine karşı suçlar veya sahtecilik suçları denince ilk akla gelen suç olan parada sahtecilikte amaç, toplumun ekonomik değerler bakımından, güvenliğini sağlayan temel etkenlerden olan ve değişim aracı olan paraya olan güvenin sağlanmasıdır.
“(1) Memlekette veya yabancı ülkelerde kanunen tedavülde bulunan parayı, sahte olarak üreten, ülkeye sokan, nakleden, muhafaza eden veya tedavüle koyan kişi, iki yıldan oniki yıla kadar hapis ve onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
(2) Sahte parayı bilerek kabul eden kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve adlî para cezası ile cezalandırılır.
(3) Sahteliğini bilmeden kabul ettiği parayı bu niteliğini bilerek tedavüle koyan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır” (TCK m.197).
Memleket parası veya yabancı paralardan hangisi olursa olsun, paranın sahte olarak üretilmesi, ithali, nakli, muhafazası, tedavüle konulması, parada sahtecilik suçu olarak kabul edilerek cezai yaptırım öngörülmüştür.
Sahte parayı bilerek kabul eden kişi ile sahteliğini bilmeden kabul ettikten sonra sahteliğini bilerek tedavüle koyan kişi de temel cezadan nispeten daha az ceza ile cezalandırılmasına hükmedilecektir.
Parada sahtecilik suçunun konusu paradır. Madeni veya kağıt para ya da milli veya yabancı para olması arasında her hangi bir fark yoktur. Ancak suç konusu paranın suç tarihinde tedavülde olması gerekir.
Paraya eşit sayılan değerler
“Devlet tarafından ihraç edilip de hamiline yazılı bonolar, hisse senetleri, tahviller ve kuponlar, yetkili kurumlar tarafından çıkarılmış olup da kanunen tedavül eden senetler, tahviller ve evrak ile milli ziynet altınları, para hükmündedir” (TCK m.198).
Burda sayılan belgeler (hazine bonoları, hisse senetleri, tahviller ve kuponları, tedavül eden senetler, tahviller, ile milli ziynet altınları) para hükmünde olduklarından bunlar hakkında yapılacak her türlü sahtelik suçları da 197. maddedeki parada sahtecilik hükümleri kapsamında cezalandırılacaktır.
Kıymetli damgada sahtecilik
“(1) Kıymetli damgayı sahte olarak üreten, ülkeye sokan, nakleden, muhafaza eden veya tedavüle koyan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis ve adlî para cezası ile cezalandırılır.
(2) Sahte olarak üretilmiş kıymetli damgayı bilerek kabul eden kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis ve adlî para cezası ile cezalandırılır.
(3) Sahteliğini bilmeden kabul ettiği kıymetli damgayı bu niteliğini bilerek tedavüle koyan kişi, bir aydan altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(4) Damgalı kağıtlar, damga ve posta pulları ve muayyen bir miktar vergi veya harcın ödendiğini belgelemek amacıyla kullanılan pullar, kıymetli damga sayılır” (TCK m.199).
Kıymetli damgayı sahte olarak üretme, ithal etme, nakletma, muhafaza etme veya tedavüle koyma, sahte damgayı bilerek kabul etme, sahte damgayı bilmeden kabul ettikten sonra sahteliğini bilerek tedavüle koyma fiileri suç olarak düzenlenip, farklı ağırlıklarda cezai yaptırım öngörülmüştür.
Damgalı kağıtlar, damga ve posta pulları ve muayyen bir miktar vergi veya harcın ödendiğini belgelemek amacıyla kullanılan pullar da bu düzenleme kapsamında kıymetli damga sayılır ve aynı cezai yaptırımlar bunlar bakımından da uygulanır.
Para ve kıymetli damgaları yapmaya yarayan araçlar
“Paralarla kıymetli damgaların üretiminde kullanılan alet veya malzemeyi izinsiz olarak üreten, ülkeye sokan, satan, devreden, satın alan, kabul eden veya muhafaza eden kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis ve adlî para cezası ile cezalandırılır” (TCK m.200).
Para ve kıymetli damgaların sahte olarak üretimi, ithali, dağıtımı, kabulü, tedavüle konulması gibi fiiller, suç olduğu gibi, para ve kıymetli damgaların üretiminde kullanılan alet veya malzemelerin de (izinsiz olarak) üretimi, ithali, satışı, satın alımı, devri, kabulü veya muhafaza edilmesi de cezai yaptırımı gerektiren suçlardandır.
Etkin pişmanlık
“(1) Sahte olarak para veya kıymetli damga üreten, ülkeye sokan, nakleden, muhafaza eden veya kabul eden kişi, bu para veya kıymetli damgaları tedavüle koymadan ve resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce, diğer suç ortaklarını ve sahte olarak üretilen para veya kıymetli damgaların üretildiği veya saklandığı yerleri merciine haber verirse, verilen bilginin suç ortaklarının yakalanmasını ve sahte olarak üretilen para veya kıymetli damgaların ele geçirilmesini sağlaması halinde, hakkında cezaya hükmolunmaz.
(2) Sahte para veya kıymetli damga üretiminde kullanılan alet ve malzemeyi izinsiz olarak üreten, ülkeye sokan, satan, devreden, satın alan, kabul eden veya muhafaza eden kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce, diğer suç ortaklarını ve bu malzemenin üretildiği veya saklandığı yerleri ilgili makama haber verirse, verilen bilginin suç ortaklarının yakalanmasını ve bu malzemenin ele geçirilmesini sağlaması halinde, hakkında cezaya hükmolunmaz” (TCK m.201).
Mühürde sahtecilik
“(1) Cumhurbaşkanlığı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı ve Başbakanlık tarafından kullanılan mührü sahte olarak üreten veya kullanan kişi, iki yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Kamu kurum ve kuruluşlarınca veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarınca kullanılan onaylayıcı veya belgeleyici mührü sahte olarak üreten veya kullanan kişi, bir yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır” (TCK m.202).
Mühür bozma
“Kanun veya yetkili makamların emri uyarınca bir şeyin saklanmasını veya varlığının aynen korunmasını sağlamak için konulan mührü kaldıran veya konuluş amacına aykırı hareket eden kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır” (TCK m.203).
Resmi belgede sahtecilik
“(1) Bir resmi belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir resmi belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren veya sahte resmi belgeyi kullanan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Görevi gereği düzenlemeye yetkili olduğu resmi bir belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren, gerçeğe aykırı olarak belge düzenleyen veya sahte resmi belgeyi kullanan kamu görevlisi üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(3) Resmi belgenin, kanun hükmü gereği sahteliği sabit oluncaya kadar geçerli olan belge niteliğinde olması halinde, verilecek ceza yarısı oranında artırılır” (TCK m.204).
Resmi belge, bir kamu görevlisi tarafından görevi gereği düzenlenen yazılardır. Resmi belgede sahtecilik hem sivil, hem de (resmi) kamu görevlilerince yapılabilen suçlardandır.
Resmi belgede sahtecilik suçu; sivil kişi(ler)in, resmi bir belgeyi sahte olarak düzenlemesi veya gerçek bir resmi belgeyi başkalarını aldatacak biçimde değiştirmesi veya sahte olarak düzenlenen resmi belgeyi kullanması şekillerinde, kamu görevlilerince de, görevi gereği düzenlemeye yetkili olduğu resmi bir belgeyi sahte olarak düzenlemesi, gerçeğe aykırı olarak belge düzenlemesi, sahte resmi belgeyi kullanması veya gerçek bir belgeyi başkalarını aldatacak biçimde değiştirmesi gibi şekillerde tezahür etmesi mümkündür.
Kamu görevlisince, resmi belgede sahtecilikte, sahte belge kamu görevlisinin ifa ettiği görevle ilgili olması ve belgenin usulüne uygun olarak düzenlenmiş olması gerekir. Bir kamu görevlisi, başka bir kamu görevlisinin görevine giren bir belgeyi, sahte olarak düzenlerse, sivil kişi tarafından işlenen resmi belgede sahtecilik suçu oluşur.
Resmi belgede sahtecilik suçu; eylem bakımından üç farklı şekilde ortaya çıkabilir.
Resmi bir belgeyi sahte olarak düzenlemek. Gerçekte var olmayan bir belgenin sahte olarak üretilmesi.
Gerçek resmi belgeyi başkalarını aldatacak biçimde değiştirmek. Mevcut olan resmi bir belge içeriğinde değişiklik yapılarak aldatmak.
Sahte resmi belgeyi kullanmak.
Sivil kişilerin resmi belgede sahtecilik suçu genel suçtur. Herkes faili olabilir. Kamu görevlisinin resmi belgede sahtecilik suçu ise özgün bir suçtur. Görevi gereği o belgeyi düzenlemeye yetkili olan kamu görevlileri suçun faili olabilir.
Her iki suçun mağduru da (toplum) kamudur.
Resmi belgede sahtecilik suçunda korunan hukuki değer kamu güvenidir. Kişinin veya kamu görevlisinin sahteciliğe rızası hukuka aykırılığı kaldırmaz.
Resmi belgede sahtecilik suçunun oluşması için belgenin düzenlenmiş olması yeterlidir, kullanılmış olması aranmaz.
Sahte resmi veya özel belgenin bir başka suçun işlenmesi sırasında kullanılması halinde, fail hem sahtecilik hem de ilgili suçtan dolayı cezalandırılır.
Resmî belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek
Resmi belgeyi sahte olarak üretmek gibi resmi belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek fiileri de cezai yaptırım gerektiren suçtur.
“Gerçek bir resmi belgeyi bozan, yok eden veya gizleyen kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Suçun kamu görevlisi tarafından işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır” (TCK m.205).
Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan
Resmi belgenin düzenlenmesinde resmi belgenin düzenlenme yetkisine sahip olan kamu görevlisine gerçeğe aykırı yalan beyanda bulunmak suçtur ve cezayı gerektirir.
“Bir resmi belgeyi düzenlemek yetkisine sahip olan kamu görevlisine yalan beyanda bulunan kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır” (TCK m.206).
Özel belgede sahtecilik
Özel belgede sahtecilik , bir kimsenin özel bir belgeyi sahte olarak düzenlemesi veya gerçek bir özel belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştirmesi ve kullanmasıdır.
“(1) Bir özel belgeyi sahte olarak düzenleyen veya gerçek bir özel belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren ve kullanan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Bir sahte özel belgeyi bu özelliğini bilerek kullanan kişi de yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır” (TCK m.207).
Özel belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek
“Gerçek bir özel belgeyi bozan, yok eden veya gizleyen kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır” (TCK m.208).
Açığa imzanın kötüye kullanılması
“(1) Belirli bir tarzda doldurulup kullanılmak üzere kendisine teslim olunan imzalı ve kısmen veya tamamen boş bir kağıdı, verilme nedeninden farklı bir şekilde dolduran kişi, şikayet üzerine, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) İmzalı ve kısmen veya tamamen boş bir kağıdı hukuka aykırı olarak ele geçirip veya elde bulundurup da hukuki sonuç doğuracak şekilde dolduran kişi, belgede sahtecilik hükümlerine göre cezalandırılır” (TCK m.209).
Herkes bu suçun faili olabilir. Mağduru, başkasına belirli bir tarzda doldurup kullanılmak üzere imzalı ve kısmen veya tamamen boş kağıdı teslim eden veya imzaladığı bu nitelikteki belge zararına olarak, başkaları tarafından hukuksal sonuç doğuracak biçimde doldurulan kişidir.
İmzalı ve kısmen veya tamamen boş bir kağıdı hukuka aykırı olarak ele geçirip veya elde bulundurup da hukuksal sonuç doğuracak biçimde dolduran kişi, açığa imzanın kötüye kullanılması suçundan değil; belgede sahtecilik suçundan dolayı cezalandırılır.
Kasten işlenebilen bir suçtur. hukuka aykırılık unsuru bakımından bu suç herhangi bir özellik taşımaz.
Suçun kovuşturulması ve soruşturulması şikayete bağlıdır.
Resmi belge hükmünde belgeler
“(1) Özel belgede sahtecilik suçunun konusunun, emre veya hamile yazılı kambiyo senedi, emtiayı temsil eden belge, hisse senedi, tahvil veya vasiyetname olması halinde, resmi belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümler uygulanır.
(2) Gerçeğe aykırı belge düzenleyen tabip, diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire veya diğer sağlık mesleği mensubu, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Düzenlenen belgenin kişiye haksız bir menfaat sağlaması ya da kamunun veya kişilerin zararına bir sonuç doğurucu nitelik taşıması halinde, resmi belgede sahtecilik hükümlerine göre cezaya hükmolunur” (TCK m.210).
Daha az cezayı gerektiren hal
“Bir hukuki ilişkiye dayanan alacağın ispatı veya gerçek bir durumun belgelenmesi amacıyla belgede sahtecilik suçunun işlenmesi halinde, verilecek ceza, yarısı oranında indirilir” (TCK m.211).
İçtima
“Sahte resmi veya özel belgenin bir başka suçun işlenmesi sırasında kullanılması halinde, hem sahtecilik hem de ilgili suçtan dolayı ayrı ayrı cezaya hükmolunur” (TCK m.212).
BİLGİ: Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Nuri MEHMETOĞLU’na aittir. Emeğe saygı bakımından kaynak gösterilerek içeriklerin kısmen veya tamamen kullanılması serbesttir(2010’da Yazılmış 2020’de Gözden Geçirilmiştir.)