GENEL TEHLİKE YARATAN SUÇLAR
Av. Nuri MEHMETOĞLU
Giriş
Türk Ceza Kanunu, özel ceza hükümlerini düzenleyen ikinci kitabı, dört kısma ayrılmış ve sırasıyla, uluslararası suçlar, kişilere karşı suçlar, topluma karşı suçlar, millete ve devlete karşı suçlar düzenlenmiştir. İkinci kısım olan “topluma karşı suçlar” da kendi aralarında ortak özellikler taşıyan suçların düzenlendiği on bölüme ayrılmış ve ilk bölümde de “genel tehlike yaratan suçlar” düzenlenmiştir.
Topluma karşı suçların bir arada toplanmasının altında yatan düşünce, bu grup suçların, belli bir (veya birden fazla) kişiye karşı değil de, toplumun tamamına karşı işlenmiş olduğunun varsayılmasındandır.
Genel tehlike yaratan suçlar; genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması, genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması, radyasyon yayma, atom enerjisi ile patlamaya sebebiyet verme, tehlikeli maddelerin izinsiz olarak bulundurulması veya el değiştirmesi, akıl hastası üzerindeki bakım ve gözetim yükümlülüğünün ihlali, inşaat veya yıkımla ilgili emniyet kurallarına uymama, hayvanın tehlike yaratabilecek şekilde serbest bırakılması, işaret ve engel koymama, trafik güvenliğini tehlikeye sokma, trafik güvenliğini taksirle tehlikeye sokma başlıkları altında düzenlenmiştir.
Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması
Genel tehlike yaratan suçlar ve bilhassa genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması suçu; kişilerin hayatları, vücut bütünlükleri ve malvarlıklarına yönelik tehlikeli bazı fiillerin engellenmesi, toplumda kişilerin huzur ve güvenlik içinde yaşamlarını sürdürmeye yöneliktir. Genel tehlike suçudur. Tehlikeye sokma neticesi olduğunda (zarara neden olunmuşsa fikri içtima hükümleri uygulanacaktır) meydana gelen fiilin oluşturduğu eylemin gerektirdiği ceza uygulanacaktır. Tehlike suçlarında somut bir zarar olmazsa da tehlike oluşturduğu için fiil yasaklanarak cezalandırılmaktadır. (Örneğin meskun mahalde silahla havaya ateş edilmesi, hiçbir zarar oluşturmayabilir ancak tehlike oluşturduğu için suç kabul edilip cezai yaptırım öngörülmüştür). Genel güvenliği kasten tehlikeye sokma suçunun düzenlemesinde;
“(1) Kişilerin hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından tehlikeli olacak biçimde ya da kişilerde korku, kaygı veya panik yaratabilecek tarzda;
a) Yangın çıkaran,
b) Bina çökmesine, toprak kaymasına, çığ düşmesine, sel veya taşkına neden olan,
c) Silahla ateş eden veya patlayıcı madde kullanan,
Kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Yangın, bina çökmesi, toprak kayması, çığ düşmesi, sel veya taşkın tehlikesine neden olan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır” (TCK m.170). şeklinde suç ve ceza miktarları belirlenmiştir.
Düzenlemede suçun, üç farklı türü belirlenmiştir: Yangın çıkarılması, bina çökmesi, toprak kayması, çığ düşmesi, sel veya taşkına sebebiyet verme, silahla ateş etme veya patlayıcı madde kullanma. Bunlar yapılmaksızın, yangın, bina çökmesi, toprak kayması, çığ düşmesi, sel veya taşkın tehlikesine neden olma fiilleri de ayrıca daha az cezayı gerektirir suç olarak düzenlenmiştir.
Bu fiillerin kişilerin hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından tehlikeli olacak biçimde ya da kişilerde korku, kaygı veya panik yaratabilecek tarzda olması gerekir.
Eylem bir kişiye yönelik belli bir amaç ve hedefe yönelik ise bu kapsama girmez. Fiile göre tehdit, kasten yaralama, kişilerin huzur ve sükununu bozma, mala zarar verme vb. gibi suçları meydana getirebilir.
Genel güvenliği kasten tehlikeye sokulması suçu, birden fazla hareketle gerçekleştirilebilen, seçimlik hareketli bir suçtur.
Genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması
Genel tehlike suçlarının bir kısmı, (sadece kasıtla değil), taksirle işlense dahi cezalandırılabilir suç olarak düzenlenmiştir. Bu bağlamda, genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması gibi genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması suç kabuledilip ceza öngörülmüştür. Taksirli eylemlerin suç olarak düzenlenip ceza öngörülmüş olması ile insanlara dikkat ve özen yükümlülüğü de yükelenmektedir
“(1) Taksirle;
a) Yangına,
b) Bina çökmesine, toprak kaymasına, çığ düşmesine, sel veya taşkına,
Neden olan kişi, fiilin başkalarının hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından tehlikeli olması halinde, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır” (TCK m.171).
Taksirle işlenen bu fillerle kişilerin hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından somut bir tehlikenin meydana gelmesi gerekir. Aksi halde cezalandırılamayacaktır.
Radyasyon yayma
Radyasyonun insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkisi dikkate alınarak bu eylem de genel tehlike suçları içerisinde bağımsız olarak düzenlenmiştir.
“(1) Bir başkasını, sağlığını bozmak amacıyla ve bu amacı gerçekleştirmeye elverişli olacak surette, radyasyona tabi tutan kişi, üç yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Birinci fıkradaki fiilin belirsiz sayıda kişilere karşı işlenmiş olması halinde, beş yıldan az olmamak üzere hapis cezasına hükmolunur.
(3) Bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığına önemli ölçüde zarar vermeye elverişli olacak biçimde radyasyon yayan veya atom çekirdeklerinin parçalanması sürecine etkide bulunan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(4) Radyasyon yayılmasına veya atom çekirdeklerinin parçalanması sürecine, bir laboratuvar veya tesisin işletilmesi sırasında gerekli dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak neden olan kişi, fiilin bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığına önemli ölçüde zarar vermeye elverişli olması halinde, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır” (TCK m.172).
Bu suçtan sözedilebilmesi için insan sağlığını bozmak amacıyla hareket edilmesi gerekir. Somut bir tehlike suçudur. Belirsiz sayıda (birden fazla) kişilere karşı işlenmiş olması hali nitelikli haldir ve daha ağır ceza öngörülmüştür.
Eylemin daha düşük düzeyli radyasyon yayması veya atom çekirdeklerinin parçalanması sürecine olması hali ise daha az cezayı gerektiren nitelikli hal kabul edilmiştir. Suçun taksirle işlenmesi halinde ise fiilin bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığına önemli ölçüde zarar vermeye elverişli olması halinde ceza verilmesi öngörülmüştür.
Atom enerjisi ile patlamaya sebebiyet verme
“(1) Atom enerjisini serbest bırakarak bir patlamaya ve bu suretle bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığı hakkında önemli ölçüde tehlikeye sebebiyet veren kişi, beş yıldan az olmamak üzere hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Yukarıdaki fıkrada tanımlanan fiilin taksirle işlenmesi halinde, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur” (TCK m.173).
Bu eylemlerin suç sayılarak ceza verilebilmesi, bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığı hakkında önemli ölçüde tehlikeye sebebiyet verilmesine bağlıdır. Atom enerjisi ile patlamaya sebebiyet verme suçunun taksirle işlenmesi halide de ceza verilmesi öngörülmüştür.
Tehlikeli maddelerin izinsiz olarak bulundurulması veya el değiştirmesi
Tehlikeli madde olarak belirlenen; patlayıcı, yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı, boğucu, zehirleyici, sürekli hastalığa yol açıcı nükleer, radyoaktif, kimyasal, biyolojik maddelerin bululndurulması, el değiştirilmesi, kullanımı izne tabidir. İzinle ve kurallarına uygun şekilde bulundurulması ve eldğiştirilmesi suç değildir. Ancak bu tehlikeli maddelerin izinsiz olarak bulundurulması veya el değiştirmesi ise ceza uygulanmasını gerektiren suçlardandır.
“(1) Yetkili makamlardan gerekli izni almaksızın, patlayıcı, yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı, boğucu, zehirleyici, sürekli hastalığa yol açıcı nükleer, radyoaktif, kimyasal, biyolojik maddeyi imal, ithal veya ihraç eden, ülke içinde bir yerden diğer bir yere nakleden, muhafaza eden, satan, satın alan veya işleyen kişi, dört yıldan sekiz yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Yetkili makamların izni olmaksızın, bu fıkra kapsamına giren maddeleri imal etmek, işlemek veya kullanmak amacıyla, gerekli olan malzeme ve teçhizatı ithal eden, ihraç eden, satışa arz eden, başkalarına veren, nakleden, depolayan, satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi de aynı ceza ile cezalandırılır.
(2) Bu fiillerin suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, verilecek ceza bir kat artırılır.
(3) Önemsiz tür ve miktarda patlayıcı maddeyi satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi hakkında, kullanılış amacı gözetilerek, bir yıla kadar hapis cezasına hükmolunur” (TCK m.174).
Kanunda bu suçun üç farklı hali düzenlenmiştir. İlk hali, sayılan türdeki tehlikeli maddelerin, yetkili makamlardan gerekli izni almaksızın; imal, ithal veya ihraç etme, nakletme, muhafaza etme, satma, satın alma veya işletme ile bu maddeleri imal etme, işleme veya kullanma amacıyla, gerekli olan malzeme ve teçhizatı ithal etme, ihraç etme, satışa arz etme, başkasına verme, nakletme, depolama, satın alma, kabul etme veya bulundurma fiilerine cezai müeyyide öngörülmüştür.
İkinci halde bu fiillerin suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, verilecek cezanın (bir kat) artırılması, üçüncü halde ise önemsiz tür ve miktarda patlayıcı madde(ler)i satın alma, kabul etme veya bulundurma halinde kullanılış amacı da gözetilerek, daha az hapis cezası öngörülmüştür.
Akıl hastası üzerindeki bakım ve gözetim yükümlülüğünün ihlali
“Akıl hastası üzerindeki bakım ve gözetim yükümlülüğünü, başkalarının hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından tehlikeli olabilecek şekilde ihmal eden kişi, altı aya kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır” (TCK m.175).
Bakım ve gözetim altında bulundurulması gereken kişinin fiili bir eylem ile değil, ihmali bir davranş sonucunda (başkalarında bir zarar meydana gelirse) cezalandırma sözkonusu olacaktır.
İnşaat veya yıkımla ilgili emniyet kurallarına uymama
“İnşaat veya yıkım faaliyeti sırasında, insan hayatı veya beden bütünlüğü açısından gerekli olan tedbirleri almayan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır” (TCK m.176).
Suç için bir zarar doğması aranmadan, fiilin sebebiyet verdiği netice açısından kast veya taksirine göre cezalandırılabilecektir.
Hayvanın tehlike yaratabilecek şekilde serbest bırakılması
“Gözetimi altında bulunan hayvanı başkalarının hayatı veya sağlığı bakımından tehlikeli olabilecek şekilde serbest bırakan veya bunların kontrol altına alınmasında ihmal gösteren kişi, altı aya kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır” (TCK m.177).
İşaret ve engel koymama
“Herkesin gelip geçtiği yerlerde yapılmakta olan işlerden veya bırakılan eşyadan doğan tehlikeyi önlemek için gerekli işaret veya engelleri koymayan, konulmuş olan işaret veya engelleri kaldıran ya da bunların yerini değiştiren kişi, iki aydan altı aya kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır” (TCK m.178).
Trafik güvenliğini tehlikeye sokma
Tehlike suçları bakımından en çok karşılaşılan ve sıklıkla yaşanan tehlike suçlarındandır.
“(1) Kara, deniz, hava veya demiryolu ulaşımının güven içinde akışını sağlamak için konulmuş her türlü işareti değiştirerek, kullanılamaz hale getirerek, konuldukları yerden kaldırarak, yanlış işaretler vererek, geçiş, varış, kalkış veya iniş yolları üzerine bir şey koyarak ya da teknik işletim sistemine müdahale ederek, başkalarının hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından bir tehlikeye neden olan kişiye bir yıldan altı yıla kadar hapis cezası verilir.
(2) Kara, deniz, hava veya demiryolu ulaşım araçlarını kişilerin hayat, sağlık veya malvarlığı açısından tehlikeli olabilecek şekilde sevk ve idare eden kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(3) Alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle ya da başka bir nedenle emniyetli bir şekilde araç sevk ve idare edemeyecek halde olmasına rağmen araç kullanan kişi yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır” (TCK m.179).
Kara, deniz, hava veya demiryolu ulaşımının güvenlik içinde akışını sağlamak için konulmuş her türlü işareti değiştirmek, kullanılamaz hale getirmek, yerinden kaldırmak, yanlış işaret(ler) vermek, işletim sistemine müdahale etmek suretiyle, başkalarının hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından tehlike oluşturmak, bu suçun işlenmesi sonucunu doğurur ve bu suç ceza verilmesini gerektirir.
Kara, deniz, hava veya demiryolu ulaşım araçlarını kişilerin hayat, sağlık veya malvarlığı açısından tehlikeli olabilecek şekilde kullanılması ile alkol veya uyuşturucu madde veya başka bir nedenle emniyetli bir şekilde araç sevk ve idare edemeyecek halde olmasına rağmen araç kullanılması halleri bu suçun daha az cezayı gerektiren nitelikli halidir.
Trafik güvenliğini taksirle tehlikeye sokma
Trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçunun taksirle işlenmesi hali, kanunda bağımsız olarak düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre:
“Deniz, hava veya demiryolu ulaşımında, kişilerin hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından bir tehlikeye taksirle neden olan kimseye üç aydan üç yıla kadar hapis cezası verilir” (TCK m.180).
BİLGİ: Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Nuri MEHMETOĞLU’na aittir. Emeğe saygı bakımından kaynak gösterilerek içeriklerin kısmen veya tamamen kullanılması serbesttir. (2010’da Yazılmış 2020’de Gözden Geçirilmiştir.)